Każda spółka akcyjna musi posiadać własną siedzibę. Jej określenie wymagane jest przepisami prawa, zarówno dawniej, jak i współcześnie. Siedziba osoby prawnej determinuje jej właściwość sądową, miejsca walnych zgromadzeń, lokalizację zarządu itd.

Jak jednak okazuje się, zarówno dawniej, ale też z całkiem zrozumiałych powodów, również współcześnie, określenie siedziby wcale nie oznacza, że w tej miejscowości spółka ma swoją zasadniczą działalność. Co prawda dawniej internetu nie było, zatem spółka nie mogła działać w przestrzeni wirtualnej (czyli nigdzie?), ale bardzo często rzeczywista produkcja odbywała się w odległym od centrali regionie Polski. Istniały także liczne przykłady spółek zagranicznych, które formalnie pozostawały zarejestrowane zagranicą (Francja, Belgia), a działalność prowadziły na terenie Polski. Nimi jednak teraz nie będziemy się interesować.

Powiedziałem, że siedziba to miejscowość. To kluczowe określenie. Prawo wymagało określenia miejscowości jako siedziby, ale nie można jej utożsamiać z adresem spółki. W ramach danej miejscowości spółka mogła sobie dowolnie wyznaczyć adres i tam np. była kierowana korespondencja. W zasadzie regułą pozostawało, że spółki akcyjne w ramach danej miejscowości często zmieniały adres zarządu, a już w Warszawie zjawisko to stało się nagminne.

Warszawa dominowała jako siedziba spółek akcyjnych. Jeżeli chcielibyśmy według wskazania siedziby mierzyć uprzemysłowienie kraju, to okazałoby się, że prawie 42% przemysłu, handlu, budownictwa, transportu i finansów zostało zlokalizowane w stolicy Polski. Jak jednak zaznaczyłem wcześniej siedziba nie oznaczała lokalizacji zakładu. Co prawda 1045 spółek akcyjnych w jakimś okresie miało swoją centralę w Warszawie, ale większość z nich prowadziła rzeczywistą działalność w innych miejscowościach. Faktyczna rola gospodarcza Warszawy była mniejsza.

Statystyki mimo wszystko są interesujące. Wśród najbardziej „skapitalizowanych” miast w Polsce poza dominującą Warszawą wymienić należy na drugim miejscu Poznań. Zaskoczeni? Chyba trochę, gdyż 197 spółek akcyjnych miało tam siedzibę, a przecież spodziewalibyśmy się na drugim miejscu raczej Łodzi lub Katowic. Ale Łódź zamyka podium i ze 181 spółkami akcyjnymi zajmuje trzecie miejsce. Dla porządku zatem wymieńmy jeszcze miasta „dysponujące” ponad 100 spółkami akcyjnymi. Na miejscu czwartym też małe zaskoczenie, gdyż zajmuje je Lwów ze 138 spółkami akcyjnymi, a piąte dopiero z jedną spółką mniej (137) Katowice. Niewątpliwie region Górnego Śląska był silnie skapitalizowany, ale też spółki miały swoje siedziby w wielu innych miastach tego regionu. Ostatnim miastem z ponad 100 spółkami akcyjnymi pozostawał Kraków (132). Jedno zastrzeżenie tylko trzeba wskazać. Niektóre, ale bardzo nieliczne, spółki akcyjne pojawiają się w statystyku dwóch lub nawet trzech miast, gdyż w toku swej działalności zzdecydowały się przenieść swoją siedzibę.

Na potrzeby powyższych statystyk liczone były lokalizacje siedzib spółek akcyjnych, ale pamiętać należy, że siła spółki to także wysokość jej kapitału zakładowego. Póki co nie dysponuję takimi danymi, ale mam silne przekonanie, że w tym zestawieniu na drugie miejsce awansowałyby Katowice.

Na koniec jedna uwaga, wciąż nie mogę znaleźć wiarygodnych danych na temat lokalizacji siedziby 4 spółek akcyjnych: Towarzystwo Akcyjne Zakładów Żelaznych i Stalowych "Skarżysko", Towarzystwo Fabrykacji Wyrobów Metalowych "Wyrmet" S.A., Towarzystwo Handlowe Kosches i Landau S.A. i Polska Spółka Akcyjna Dostaw i Odbudowy. A może Wy wiecie coś więcej?